Ken jij iemand die een leven lang niet heeft gerookt, de pure niet-roker dus? Ik niet en ik ken zelfs niet iemand die iemand anders kent die nog nooit heeft gerookt. De groep pure niet-rokers is in mijn beleving dus nog steeds klein, maar als ik kijk naar de effecten van het anti rook beleid, ben ik positief gestemd en ervan overtuigd dat er een generatie zal zijn waarin niemand ooit gerookt heeft. Een trend niet alleen in Nederland, maar ook wereldwijd.
Dit jaar ben ik 65 jaar. Ondanks het feit dat ik al decennialang niet rook, ben ik toch geen pure niet-roker. In mijn tiener jaren troffen wij - praatjesmakers en straatmaatjes, boefjes en ander gespuis - elkaar in een fietsenstalling van de plaatselijke lagere school. Rookwaren konden wij als minderjarige hangjeugd kopen door in de winkel te beweren dat het voor onze ouders was, of we haalden het uit een automaat.
Roken was verleidelijk, het was stoer en gaf ons een status. Onze opvoeders raadde ons het roken af, maar wij werden makkelijk verleid en deden het gewoon stiekem. Mijn ouders stelde mij honderd gulden (50 Euro) in het vooruitzicht als ik voor mijn achttiende verjaardag niet gerookt had. Ik weet nog dat ik daarop reageerde met de woorden: “Het eerste wat ik van die honderd gulden koop is een pakje sigaretten.” Ja ja, een lekker puber was ik.
Maar ach, wie zal het niet herkennen; we konden makkelijk aan sigaretten komen. Ze waren er met en zonder menthol smaak, of we kochten tabak dat we een “pakkie shag” noemde. Het was meestal van het merk Samson of Drum. We leerden hoe wij daar met papieren vloeitjes van Mascotte of Rizla - al dan niet met plakrandje - “peukjes” van konden draaien. Iets dat je - net als fietsen en schaatsen - nooit meer verleert.
Nederlandse rookruimte
Roken was trendy. We kregen al vanaf onze jeugd de ruimte om te roken. De sigaretten stonden in de huiskamer op tafel in een glas en de visite kon er daar gerust eentje van opsteken. Roken in tv-programma’s en in films was normaal. In de trein en andere openbare gelegenheden mocht gerookt worden en waren kleine gedeeltes voor niet rokers bestemd. In restaurants mocht aan tafel gerookt worden. Er is zelfs een tijd geweest dat in het vliegtuig mocht worden gerookt en tijdens de film in de bioscoop. Dat is, meen ik, destijds verboden vanwege het brandgevaar en niet in eerste instantie uit gezondheidsoverwegingen. We kunnen het ons vandaag aan de dag bijna niet meer voorstellen. Roken werd langzaam maar zeker verheven tot een geaccepteerd en ogenschijnlijk blijvend fenomeen.
En nu, anno 2023, blijkt dit geaccepteerde fenomeen niet blijvend te zijn. In enkele decennia is men er onder andere in Nederland in geslaagd om de situatie om te draaien. Roken is weliswaar nog steeds niet volledig verboden, maar dan toch wel in openbare ruimtes. De verpakking van rookwaar vermeldt waarschuwingen en er staan vreselijke afbeeldingen op. Rookwaar mag niet meer overal verkocht worden en mag ook niet zichtbaar uitgestald staan. Sigarettenautomaten zijn uit het straatbeeld verdwenen en ook verkoop aan jongeren is verboden. Alhoewel ik het volledig eens ben met dit soort ontmoedigingsmaatregelen, kan ik mij ook voorstellen dat de roker zich zo langzamerhand een paria voelt.
Maltese rookruimte
Ook op het mooie eiland Malta - waar ik woon – ontwikkelt de overheid een rookbeleid. Hoe de regels binnen dat beleid precies zijn weet ik niet, of misschien weet wel niemand dat op Malta. Hoe dan ook, ik moet soms wel gniffelen om het (rook)gedrag van de Maltezers. Zo typisch mediterraan,
waarbij men de regels in hun eigen voordeel interpreteert en aan de andere kant
ook tolerant is en zoekt naar een oplossing die goed past bij de groep waar je
op dat moment onderdeel van bent. Als je geen onderdeel bent van die groep, zul je moeten leven met de oplossing die op dat moment door de groep is geaccepteerd. Als buitenlander - beter beschreven als buitenstaander - betekent dat, dat je je vooral moet leren aanpassen. Het maakte mij in de jaren dat ik hier woon, milder en minder opstandig tegen notoire overtreders van fatsoensnormen en officiële regels.
En hoe zit het dan met Malta’s rookbeleid? Het uitgangspunt is dat
roken in Malta overal is toegestaan, behalve in openbare gelegenheden. Daarbij zijn wel wat onduidelijkheden. In de bus mag niet gerookt worden, terwijl
het bij de bushalte wordt gedoogd. In de horeca mag niet gerookt worden, althans niet binnen in het gebouw. Buiten op het terras van het restaurant, of de bar mag wel gerookt worden, als dat terras niet is overdekt.
Roken op een overdekt terras wordt in sommige gelegenheden wel weer gedoogd als het regent. Gelukkig regent het hier zelden. En dan zijn er ook de gelegenheden die een terras hebben dat niet alleen overdekt is, maar ook is afgesloten van de buitenlucht door verticale, plastic wandjes. Daar mag je dan weer soms wel en soms niet roken. Nou ja, nogal willekeurig en dus genoeg stof voor interpretatie en discussie. Bovendien wordt op het roken in de horeca niet of nauwelijks gehandhaafd, met als gevolg dat er steeds meer interpretaties van de regels ontstaan en een minderheid zich nog aan de officiële regels houdt. Interessante situaties
Enkele voorbeelden van mijn ervaringen van hoe er in Malta wordt omgegaan met de regels omtrent het roken in de horeca.
- Ik ben in een restaurant en zit aan een tafel buiten op het terras. Het terras is afgesloten met een dak. Op zo’n terras mag volgens de geldende regels niet worden gerookt. Een paar tafeltjes verderop op een terrasgedeelte dat niet is afgesloten met een dak en waar dus gerookt mag worden, is een gezellige groep mensen. Op een gegeven moment staat een aantal mensen op en komt naast mijn tafeltje staan om daar een sigaret op te steken. Desgevraagd begrijp ik dat er aan hun tafel twee mensen zijn die niet willen dat er daar gerookt wordt.
Het meest opvallende voor mij is dat men echt vindt dat het normaal is en dat ik hen het roken naast mijn tafeltje moet gunnen. Tja, het is wennen. - Ik zit ergens op een terrasje van een restaurant en zit in het overdekte gedeelte. Er mag daar volgens de geldende regels niet gerookt worden. Iemand vraagt mij of ik mijn tafel met hem wil delen. Het is druk en ik vind het daarom prima, maar vraag om niet te roken. Diegene slaat mijn aanbod af en zoekt een andere tafel. Dan begint het plots te regenen en haast eenieder zich onder het overdekte terras. Zo ook degene die mij zojuist nog vroeg of ik mijn tafeltje met hem wilde delen en ik dat accepteerde mits niet rokend. Toen het echter regende en iedereen wilde schuilen, plofte diezelfde persoon aan mijn tafeltje en stak zonder het te vragen een sigaretje op. Ik leer er mee leven hoor en heb ook geen negatief oordeel over deze manier van omgaan met elkaar. Wel vind ik het interessant en boeiend om te zien hoe dit zo gebeurt.
- Dan zijn er ook nog de rokers die aan hun tafeltje binnen niet mogen roken en daarom naar buiten komen om daar staande tussen de mensen die buiten op het terras zitten te gaan staan roken. Dat mag als het buitengedeelte van het terras niet is overdekt, maar het ziet er toch vreemd uit.
De manier waarop hier omgegaan wordt met regels voor roken in de horeca is halfslachtig. Het is hinken op twee gedachten. En weet je, ik vind het eigenlijk ook allemaal prima, want in dit land, dit mooie Malta, kun je nog zelf iets bedenken en op allerlei gebied een beetje om de regels heen werken. Ook hier veel regels hoor, maar weinig handhaving. Dat voelt als vrijheid. Het is hier vaak slecht geregeld, of zelfs helemaal niet geregeld, maar er zit dan ook niet te pas en te onpas een institutie op je nek die lastige vragen stelt.
Het doet mij denken aan mijn tiener jaren, waar ik ook lekker kon rommelen met de regels en waar het gezin als institutie wel een belangrijke waarde had, maar waar ik, zolang ik geen domme dingen deed, wel mijn eigen gang kon gaan.
© Markant / april 2023
